“Ze lag eindelijk in haar wiegje. Alles leek goed gegaan. Mijn bevalling was achter de rug. Maar ik bleef staren. Mijn lijf voelde gespannen, mijn hart ging tekeer. Slapen lukte niet. Praten ook niet. Ik had het gevoel dat ik nog steeds in die foute film zat. Alles in mij stond aan en toch voelde ik me verdoofd. Een heel raar gevoel. Ik was er wel maar toch ook niet.”
Veel vrouwen herkennen het, maar zeggen er vaak niets over. Want “het toch goed is afgelopen?” En iedereen zegt dat je moet genieten. Maar wat als je dat niet kunt, omdat je brein nog bezig is met overleven?
Weet: Je bent niet gek. Je brein is bezig met overleven.
Wanneer je je bevalling als overweldigend of beangstigend ervaart, reageert je brein precies zoals het bedoeld is. Op dat moment neemt het alarmsysteem in je brein het over en schakelt je lichaam over op vechten, vluchten of bevriezen. Omdat tijdens je bevalling vechten of vluchten geen optie is, kiest het brein er automatisch voor om te bevriezen.
Dat gebeurt niet alleen als er letterlijk sprake is van levensgevaar, maar ook als je je compleet machteloos of overgeleverd voelt. Bijvoorbeeld bij een plotselinge spoedkeizersnede, een heftige bloeding, het verliezen van controle, intense angst of een ingreep waar je geen nee tegen kon zeggen.
Je rationele brein wordt in zulke momenten als het ware even uitgezet. En ook het geheugen raakt de weg kwijt. Daardoor worden sommige herinneringen later fragmentarisch (alsof je naar losse beelden kijkt) of juist heel indringend en herhalend opgeslagen, alsof je er weer middenin zit.
Na een heftige gebeurtenis reageert je brein door een acute stressstoornis.
Na de bevalling begint het lichaam vaak te trillen, vooral in je benen. Het kan ook gebeuren dat je hele lichaam trilt en je tanden klapperen. Het lichaam probeert de spanning los te laten. Dat is geen paniekreactie maar juist een heel goed en natuurlijk mechanisme. Tijdens de bevalling heeft het zenuwstelsel geen kans gehad om te vechten of vluchten waardoor deze energie opgeslagen zit. Trillen is een natuurlijke manier om die opgeslagen energie alsnog te ontladen en meer uit de bevriezing te komen.
Wat op zo’n moment vooral helpt is zachtheid en aanwezigheid. Iemand die rustig blijft, je toedekt met een warme deken, gedimde lichten en zacht praten. Dat geeft het zenuwstelsel het signaal dat het nu veilig is. In die veiligheid kan het lichaam de bevriezing loslaten.
Helaas wordt dit eerste natuurlijke ontladingsmechanisme ook vaak verstoord. De placenta moet nog geboren worden, misschien heb je nog hechtingen nodig of ademt je baby niet waardoor er nog aan je lijf wordt ‘geplukt’.
Wat ik ook in de praktijk vaak zag is dat er teveel wordt gepraat terwijl je prefrontale cortex nog offline is. Soms lukt het niet om je baby vast te houden of je armen liggen er losjes omheen. Dat is helemaal oké! Er wordt dan gezegd ‘Houd je baby eens goed vast’ terwijl je lichaam in een bevroren staat is en dit niet lukt. Je amen voelen slap en niet van jouw. Juist tijd krijgen om in alle rust te landen helpt om weer meer in het ‘hier en nu’ te komen.
In de eerste dagen en weken na je bevalling kun je last hebben van herbelevingen, prikkelbaarheid, slaapproblemen of het gevoel dat je er niet echt bent. Sommige vrouwen voelen zich emotioneel afgevlakt, anderen juist snel geëmotioneerd. Dat noemen we een acute stressstoornis . Een acute stoornis is een normale reactie op een abnormale gebeurtenis.
In mijn praktijk had ik bijvoorbeeld een moeder die niet naar haar baby durfde te kijken als hij sliep. Hij was dan wat bleker van kleur. Het deed haar denken aan het moment dat haar kindje na de geboorte niet ademde. “Het brengt mij terug in dat moment, toen ik zo bang was hem kwijt te raken. Mijn hart bonkt dan zo erg dat ik het gevoel heb dat het eruit komt.”
Wat bovendien een misverstand is, is dat je alleen last ‘mag’ hebben van je bevalling als er ‘objectief gezien’ iets misging tijdens je bevalling. Maar ook als jouw bevalling op papier als ongecompliceerd staat omschreven kan het voor jou super heftig zijn geweest.
Wat als je klachten niet overgaan?
Bij de meeste vrouwen zakt de spanning langzaam in de loop van de dagen of weken. Maar als de klachten na een maand nog aanwezig zijn en je dagelijkse leven verstoren, dan kan het zijn dat je brein de gebeurtenissen onvoldoende verwerkt krijgt. De acute stress stoornis kan dan overgaan in een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Belangrijk om te weten: niet iedereen met een traumatische bevalling ontwikkelt PTSS. En niet iedereen met PTSS herkent zich in het klassieke beeld van flashbacks en paniekaanvallen. Soms is er vooral vermijding, emotionele afstand tot de baby, of het gevoel nergens meer bij te kunnen komen.
Wat je brein probeert te doen, is logisch: het wil je beschermen tegen herhaling van iets dat als gevaarlijk is opgeslagen. Ook al is het gevaar intussen voorbij.
Wat is er geraakt?
In merk in mijn praktijk dat niet elke bevallingservaring hetzelfde raakt. Bij sommige vrouwen is er sprake van shocktrauma: een plotseling, heftig moment dat alles overhoop gooit. Denk aan een onverwachte keizersnede of een situatie waarin jijzelf of je baby even in acuut gevaar was.
Bij anderen is er sprake van meervoudig trauma: herhaalde ervaringen in het verliezen van regie tijdens de zwangerschap en bevalling of bij meerdere medische ingrepen zonder duidelijke uitleg.
En ik zie in mijn praktijk ook dat de bevalling soms iets raakt dat dieper ligt. Dan spreken we van complex trauma: wanneer een gebeurtenis tijdens je bevalling oude wonden opent. Een moeder die zich tijdens haar bevalling volledig machteloos voelde, vertelde dat ze hetzelfde gevoel kende van vroeger, uit een onveilige jeugd. De bevalling was niet het begin van het trauma, maar het triggerde iets wat al veel langer in haar systeem zat.
Wat helpt in het herstel?
Het allerbelangrijkste begin is erkenning. Begrijpen dat je klachten niet vreemd of overdreven zijn, maar passen bij wat je hebt meegemaakt. Je mag je rot voelen en het hoeft niet zo te blijven.
Soms helpt het om erover te praten. Soms lukt dit niet en helpt het juist om het stapje voor stapje in je lijf te mogen voelen en niet meteen te hoeven verklaren. Traumaverwerking is geen kwestie van ‘eroverheen stappen’. Het vraagt tijd, aandacht, vertragen en vooral veiligheid.
In mijn praktijk, Take Care Coaching, begeleid ik vrouwen (en ook steeds vaker mannen) die vastlopen na een heftige geboorte-ervaring. Ik werk met een combinatie van psycho-educatie, lichaamsgerichte oefeningen en zo nodig traumagerichte verwerking zoals EMDR of innerlijk kindwerk.
Want trauma zit vaak niet in wat er gebeurde, maar in wat je toen niet kon voelen, zeggen of doen.
Verwerken hoef je niet alleen te doen.
Als jouw hoofd en lijf nog steeds bezig zijn met je bevalling terwijl anderen het misschien alweer vergeten zijn weet dan: jouw ervaring doet ertoe. Je hoeft het niet weg te duwen of te bagatelliseren. Er is hulp. En er is een weg naar herstel.
Gun jezelf die zachtheid. Je bent niet zwak. Je bent aan het helen.
Wil je iets delen over wat jij hebt meegemaakt?
Je bent welkom voor een gratis herstelgesprek bij Take Care Coaching waarin ik je gelijk 2 waardevolle tips geef voor je emotionele herstel. Je hoeft het niet eerst nóg zwaarder te maken voordat je hulp mag vragen.